Veel internationale Netflix kijkers kijken hun favoriete films en series vanaf mobieltjes en iPads. ‘Om hun ervaring te verbeteren’ wil het bedrijf over een paar jaar pan & scan edities van hun eigen content aanbieden. Hopelijk kun je dit aan en uit zetten, want hier zit ik niet op te wachten. Wat houdt dat pan & scan in en hoe verandert dat de film?

In de jaren ’50 en ’60 zorgde de opkomst van de televisie voor een crisis in de filmindustrie. Mensen gingen niet meer naar de bioscoop, maar bleven massaal thuis en keken naar hun gloednieuwe beeldkastje. Filmstudio’s moesten innoveren om de bezoekers weer in de zalen te krijgen. Om zich te onderscheiden van televisie maakten ze hun beeld breder dan de klassieke tv-toestellen. Dat filmformaat hebben de films van nu nog steeds.

Oudere films hadden nog dezelfde filmverhouding, waardoor ze makkelijk op televisie konden worden uitgezonden. Maar om de nieuwe films zonder vervorming op tv te krijgen, gebruikten ze de techniek pan & scan. De regisseur loopt dan langs de complete film en bepaald welk gedeelte van de film het belangrijkst is.

Dat stuk van de film scan je dan in. Om zoveel mogelijk van de film te laten zien, kon het beeld ook van links naar rechts worden bewogen, om een nieuwe pan te maken; een horizontale camerabeweging. Een enorm groot nadeel is dat een heel groot deel van de film niet zichtbaar is. Dit heeft enorme invloed op de kijkbeleving. Als voorbeeld het verschil alleen al bij Blade Runner.

Een alternatieve techniek van pan & scan is letterboxing. Hierbij hoeft de regisseur niet te bepalen welk gedeelte het belangrijkst is; ze voegen gewoon aan de boven- en onderkant van de film een zwarte balk toe om de juiste verhouding te behouden. Het scherm lijkt hierdoor net op een postbus. Je ziet hierdoor wel de hele film.

Op oude televisies waren de balken enorm breed. De bredere toestellen van nu hebben dat al veel minder. Dat is ontwikkeld als middenweg tussen de oude films en de nieuwe. Bijna alle films op tv en schijf zijn tegenwoordig letterboxing versies. De reden hiervoor is dat het populaire Criterion oude films in deze edities uitbracht op Laserdisc.

De meeste videobandversies van films waren de pan & scan versies. Zo herinner ik me mijn VHS van Die Hard with a Vengeance (1995) die heel vierkant beeld had. Heel af en toe zie ik ook nog wel een balkloze film op televisie; meestal een hersenloze jaren ’90 actiefilm, waar ik vrij zeker van ben dat die breder hoort te zijn.

Nu wil Netflix pan & scan terugbrengen om hun eigen films en series voor mobiele apparaten te optimaliseren. Op mijn telefoon heb ik echt geen last van die balken boven en onder; mijn scherm heeft hetzelfde formaat als een moderne tv. Met deze techniek verlies je zo minimaal 45% van de film of serie. Ik ben dan ook heel blij dat letterboxing de manier is hoe we onze films bekijken.

Dit is het tweede deel van mijn drieluik. In deel 1 had ik het over de mensen die oude films weer in ere herstellen; in het laatste deel wil ik het hebben over de verschillende film aspect ratio’s.