Vice is een biografische film (afgekort: biopic) die verhaaltechnisch zo makkelijk hetzelfde stramien had kunnen volgen. Waargebeurde verhalen krijgen in verfilmingen vaak zo’n voorspelbare structuur. The Polka King, Bohemian Rhapsody, Green Book, The Odyssey, Eddie the Eagle en Snowden zijn er een paar die allemaal iets te vertrouwd voelen. Gelukkig weet je dat met Adam McKay aan het roer de film stijlistisch nét wat creatiever zal zijn. Met een ronduit duidelijke mening die hij zeker niet onder stoelen of banken steekt.

Misschien is Vice wel op zijn allersterkst in het stuk ná de credits. Deze energieke biopic gaat over een machtlustige man die het onder andere het politieke systeem gebruikt om het hele land, inclusief president George W. Bush, te manipuleren en in zijn greep te houden. Kritiek op Republikeinen is overduidelijk aanwezig, met meerdere door de film negatief veroordeelde personen die zelfs “Make America Great Again” zeggen om het actueel richting Trump te maken.

Het is zoals Adam McKays vorige serieus-achtige film een die eigenlijk serieus is, maar hier en daar wat elementen verspreidt die goed te vergelijken zijn met deze uitleggevende badscène uit The Big Short. Die momenten geven met zelfbewuste humor kritiek en duiding aan situaties, op hun eigen gekleurde manier. Zo keert McKay in Vice regelmatig terug naar een neppe Fox News-uitzending met Naomi Watts, om de wereldwijde gevolgen uit te lichten. Twee van mijn favoriete momenten: de restaurantscène waarin de personages een menu van wetten kiezen en de geslaagde grap waarin het vroegtijdig ‘eind goed, al goed’ lijkt doordat de credits over het beeld rollen.

Het zijn op die momenten dat ik McKays films echt waardeer. Wat mij betreft moet hij dat veel vaker doen! In Vice heeft hij bijvoorbeeld een gozer die het verhaal aan elkaar praat. Wie het is blijft erg lang onduidelijk, tot hij essentieel blijkt: belangrijk en onbelangrijk tegelijkertijd. Nu gebruikt hij dit soort slimmigheden sporadisch om zijn biopic naar een hoger niveau te tillen, telkens als een spontane, korte verrassing. Ik zou liever hebben dat hij Vice minder het standaard biopic-stramien geeft en zich harder losrukt van de conventies die bij dit genre komen kijken. Dat maakt een film met een boodschap als deze wel minder mainstream, minder toegankelijk voor het grotere publiek. Laat hij de cliché biopic-elementen los, valt het niet meer binnen de traditionele genres en kan de film hierdoor afdoen aan het doel.

Dat doel is dan ook onwijs scherp gemaakt in het einde. Vooral in hoe Christian Bale op het einde rechtstreeks in de camera praat als zijn personage Dick Cheney en het publiek probeert te overtuigen, alsof het een aflevering is van House of Cards. Het is gewaagd en nog maar de vraag of het effectief is. Hier werkt het omdat het niet prekerig is en je eigenlijk vooral blij bent dat er weer een leuk ander creatief moment is. Als ik iets moet zeggen, is dat de speech te lang duurt. Korter was misschien duidelijker en effectiever geweest.

Na dát einde komt een fascinerende mid-credits scène, waarin we teruggaan naar de groep Amerikaanse burgers op wie bepaalde zegwijzes over wetten werden getest. Wat zouden Amerikanen eerder accepteren in bewoordingen. Zij discussieren over de vraag of dit niet een liberale film is, of het niet politiek geladen is en daarmee te partijdig is om serieus genomen te worden. Waarop de liberaal zegt: “Maar het zijn toch gewoon de feiten?” Een aantal mensen gaan met elkaar op de vuist, terwijl er twee domme Amerikanen wegkijken en zich iets onzinnigs afvragen.

Hiermee gooit McKay jou als publiekslid even in de schijnwerpers. Met dit voorbeeld van Amerika in het klein stelt hij de vraag: bij welke groep hoor jij? Ben jij een van die kritisch denkende intellectuelen, de ‘domme’ emotionele rednecks of de afzijdige blondjes die zich maar helemaal wegdraaien van de discussie? De vraag is: WAT DOE JIJ NU MET DEZE FILM? Na de overvloed aan gedramatiseerde informatie vraagt McKay – nee, éist – de kijkers verantwoordelijkheid te nemen.

Alleen: is dit terecht? Ik bedoel, bewustwording is belangrijk. Dat deel vind ik essentieel en daarom moet een film als deze, naast feitelijk correct en leuk, ook politiek gezien een zo groot mogelijk publiek aanspreken. Alleen, door juist dit suggestieve einde, kiest het partij op polariserende wijze. Waar de film voornamelijk Cheney en vrienden als bad guys afschilderde, suggereren ze hier dat álle Republikijnen dom zijn en op macht uit zijn. Het suggereert dat Obama geen bloed aan zijn handen heeft en tegelijkertijd dat de meeste macht niet te vertrouwen is. Er is een dunne lijn tussen complotdenken en kritisch zijn op alle machthebbers.

Ik zal eerlijk zijn: ik weet niet of de oproep tot verantwoordelijkheid terecht is. Wel snap ik die reactie als je anti-Trump bent. Dat zijn ook de feiten. Vice is een sterke biopic die creatief uitgevoerd is. Het zegt veel over hoe groepen denken, helemaal in die mid-credits scène. Maar naar mijn idee pusht het op het einde impliciet net te veel.