De brievenbus flappert. Vol enthousiasme ren ik er heen en open ik het pakket. Het is Dick Maas’ zijn filmboek “Buurman, wat doet u nu?” Hierin vertelt hij alles over het maken van Nederlandse films. En daarmee bedoel ik ook echt alles. Pas maanden verder heb ik de 300 pagina’s met informatie, anekdotes en foto’s gelezen. De bladzijden lijken rechtstreeks uit Word te komen, tot aan het Times New Roman-lettertype en de  klungelige positie van foto’s. In dezelfde tijd heb ik ook zijn films gekeken. Nu pas durf ik een goed en helder beeld van deze regisseur te schetsen.

Maar had ik alleen Flodder of Moordwijven gezien, concludeerde ik waarschijnlijk hetzelfde.

---

En dit zijn ze dan, de Dick Maas-films die ik heb gezien. Ook in die volgorde. Benieuwd wat ik ervan vond? Lees dan mijn reviews:

Prooi (2016) – De Lift (1983) – Flodder (1986) – Amsterdamned (1988) – Moordwijven (2007) – Sint (2010) – Quiz (2012) – Down (2001) – Flodder in Amerika! (1992) – Flodder 3 (1995) – Do Not Disturb (1999)

---

Dick Maas en ik

Mijn geschiedenis met Dick Maas is niet heel lang of bijzonder interessant. Ik kan me herinneren dat mijn vader mij ooit Sint heeft laten zien, ergens in de afgelopen zes jaar. Veel ervan kan ik me niet herinneren. Misschien bracht het mijn interesse in horrorfilms naar een nulpunt. Niet een erg goede start.

Bijna een jaar geleden meldde ik mij aan bij de Nederlandse distributeurssite, waar je als bioscoopexploitant en filmrecensent kunt aanmelden. Daar haal je afbeeldingen, informatie en andere onzin over aankomende films vandaan. De meest interessante mogelijkheid is het aanmelden voor gratis filmvoorstellingen van films die nog niet uit waren. Uit enthousiasme wilde ik naar een of andere indiefilm, waar ik uiteindelijk niet heen kon. De tweede keus: Prooi.

Met mijn vrolijke kop treinde ik ’s middags naar Amsterdam. In de Pathé ArenA verwelkomde het personeel me met een zakje popcorn en wat drinken om lekker een film te kijken. In de zaal kwam ik Nico tegen, een filmjournalist waarmee ik al eerder had afgesproken en een praatje gemaakt. Met een geprinte persmap onder de arm nam ik plaats. Er liep iemand naar voren, met een microfoon in de hand. Uit de verte kon ik niet zo goed opmaken wie het was. Totdat hij zichzelf aankondigde.

Dick Maas leidde kort de film in en vertelde dat het geluid nog een beetje moest worden afgemaakt. Leuk dat hij even langskomt, dacht ik nog even. Maar Nico naast mij was niet heel impressed. Ik werd er alleen maar enthousiaster van. In “Buurman, wat doet u nu?” schrijft hij ook over persvoorstellingen, met de klaarheldere tip: ga niet in de zaal zitten! Journalisten zijn namelijk koud en lachen niet zo snel.

Daar heeft hij compleet gelijk in. Dat kan ik bevestigen na de zo’n 10 persvoorstellingen die ik in de maanden daarna nog zou bezoeken. Helaas kreeg ik in die tijd niet meer popcorn, maar een heerlijke, warme cappuccino hielp om mij wakker te maken. 7 uur opstaan om pas om half 10 in de Amsterdamse bios te zitten?  Ik heb het er meerdere vrije schooldagen voor over gehad. Wat een vervelende tijd was dat :’)

Maas’ maatstaaf

Maar genoeg over mij. Het gaat hier over regisseur Dick Maas. Van hem zag ik 10 films – wacht, 11. De elfde, Do Not Disturb, kon ik nergens in de winkel en daarbuiten vinden. Terwijl ik dit stuk aan het schrijven was, dacht ik: ‘misschien staat hij wel op YouTube.’ En hoera, de complete film van begin tot eind staat openbaar voor iedereen te bekijken.

Dick Maas is een matige en misschien zelfs incapabele filmregisseur, schrijver en componist uit Nederland. Tenminste, dat vind ik. Ook produceert hij zijn eigen films. Hij houdt zich bezig met het complete proces. Van idee en script tot aan de montage en de vervelende perspresentaties. Voor iedere film die hij maakte, was hij daarvoor twee jaar kwijt waar hij uiteindelijk niet erg veel mee verdiende, vertelt hij in zijn boek. Nee, als je veel geld wil verdienen, moet je cameraman worden. Ik kan je verklappen, de journalistiek levert ook niet zoveel op.

Zijn ideeën werkt hij dus uit tot een zelfgeschreven scenario. Hiervoor volgde hij dé filmopleiding in Nederland. Bij het inschrijven, zo vertelt Dick in zijn boek, keerden al een aantal leraren tegen hem. Die hielden zijn toegang tegen. Een paar jaar later wist hij zich er alsnog tussen te wurmen en iedereen was alsnog erg enthousiast. Maar misschien was dat maar zijn illusie.

Hij heeft een hele duidelijke persoonlijkheid en heeft die nooit onder stoelen of tafels gehouden. In zijn boek komt het helemaal naar voren, vooral in de manier hoe hij vertelt over zijn ervaringen met het regisseursschap. Zo had hij bij zijn eerste film, De Lift, afgesproken om het zelf te componeren, om de kosten laag te houden. Toch had de producent – volgens hem sindsdien niet meer zo’n fijne kerel – gedacht om voor de zekerheid toch een ander in te huren. Dick werd boos, wat begrijpelijk is, en na veel zeuren kreeg hij het voor elkaar om toch de muziek te doen. Zijn wil is wet, een eigenschap die regisseurs in bepaalde mate wel moeten hebben.

Vreemd genoeg is zijn boek zelf niet delegerend. Dick Maas houdt helemaal niet van dingen opleggen aan anderen. Wel is hij de baas op de set, zoals dat hard nodig is. Het is een samenwerking, maar iemand moet de keuzes maken en ervoor zorgen dat er dingen worden gedaan. Zijn intro is dan ook de oproep om films te maken en dat je eigenlijk geen boek nodig hebt. Het concludeert aan het einde dezelfde conclusie. “Je had al een film hebben kunnen gemaakt in de tijd dat je dit boek las.”

Dick Maas’ carrière zat wel gelijk ‘in de lift’

Publieksfilms

Maas bezocht wel een keer een filmfestival. Vanwege zijn succes met De Lift kreeg hij een juryplek in een van de festivals ergens in Europa. Hij kon nauwelijks mensen verstaan en de ervaring was vreselijk. Sindsdien besloot hij zich te focussen op publieksfilms. Hij maakt geen films voor zichzelf, maar voor anderen (het grote publiek), zoals hij het zelf zegt.

In “Buurman, wat doet u nu?” komt sterk naar voren wie hij is. Uit iedere bladzij druipt zijn persoonlijkheid. No-nonsense, besluitvolle, leidende man, die Amsterdam ziet als heel Nederland en vooral heel erg slecht kan tegen dwarsliggers en zielsveel houdt van vrouwen en hun hangsels. Hoe droog hij ook over seksscènes in films praatte: duidelijk communiceren en wel gewoon een doekje ertussen, “is wel zo netjes.”

Wat is volgens Maas een leuke, Nederlandse publieksfilm?

Flodder: een simpelweg gestoorde familie wordt geplaatst in een rijke buurt en krijgt een groot huis. Wat willen mensen zien? Rijke mensen die zich machteloos voelen, journalisten die moeten betalen voor een foto, een gezin van nietsnutten dat enkel profiteert en problemen maakt. Buurmannen die geilen op hoerige buurmeisjes. Een broer die het met een zus doet. Dat is wat wij Nederlanders van dromen. De underdog die wint. Vooral degene die geen zak doet.

Moordwijven: een vrouw van een rijke man denkt dat haar wederhelft vreemdgaat. Daarom besluit zij hem te laten vermoorden. Alleen mislukt dat een beetje. Wat willen we volgens Dick Maas zien? Misvormde mensen die toch liefde krijgen. Rijke mensen die weer falen in het leven.

Om mijn punt te maken, heb ik natuurlijk specifiek deze twee films uit zijn oeuvre gekozen. In deze twee films lijkt Dick Maas het meest plezier te hebben om te maken. Allicht omdat hij ze meer voor zichzelf maakt of omdat zijn afkeer tegen de elite diep in zijn hart zit. Mijn gok is dat hij uit een nuchter, wat armer arbeidersgezin komt die van nature hebben neergekeken op rijken. Daarom kan hij kritiek slecht waarderen, en helemaal vanuit de journalistiek.

Filmografie

Eerlijk toegegeven, zijn verdere publieksfilms zijn qua idee vaak spot-on. Soms wat simpel, vaak niet uitgewerkt tot een fantastisch scenario, maar het idee is tof. Want wees eerlijk: zou je deze films willen zien na deze korte samenvatting?

Amsterdamned: een duiker vermoordt mensen in Amsterdam. Een politieagent moet zo snel mogelijk de dader vinden.

Flodder in Amerika: de Flodders reizen naar Amerika voor een huiswissel, maar beleven al de grootste avonturen in Manhattan.

Flodder 3: De rijke buurt bestaat 25 jaar en nu moet het plot van deel 1 herhaald worden.

Do Not Disturb: een stomme dochter is haar ouders kwijt en moet het kat-en-muisspel overleven door Amsterdam.

Down: een lift is tot leven gekomen en vermoordt willekeurige mensen. Dit keer in een wolkenkrabber in New York.

Sint: Sinterklaas blijkt een Amsterdamse seriemoordenaar en twee mannen moeten hem stoppen door vaten met benzine naar zijn boot te brengen en hem op te blazen.

Quiz: een quizmaster moet ook aan een vragenronde geloven, alleen staat zijn gezin op het spel.

Prooi: een hilarische leeuw beweegt zich door Amsterdam en vermoordt mensen. Ja, alweer een seriemoordenaar.

Zo onder elkaar valt het op in welke richtingen Dick Maas denkt. Of het is een komedie over mislukte mensen, een slasher of een thriller.

Wel raar dat het zich nooit in Rotterdam afspeelt, nietwaar?

Stijl

In mijn leven heb ik meerdere tv-cursussen gevolgd bij Nico Rasch. Hij is de regisseur en bedenker van het EO-programma Prinsen en Prinsessen. Nu heb ik geen flauw idee of de rest van de wereld hier ooit van heeft gehoord, maar binnen de christelijke wereld was dit best wel een hit. Zelf schepte hij regelmatig op als onschuldige 80-plusser over de zaterdagochtend kijkcijfers die opliepen tot een miljoen.

Rasch’ kritiek op het lesprogramma binnen mijn journalistieke opleiding was het gemis van lessen over stijl. Volgens hem is dat hét belangrijkste wat je als film- of tv-regisseur moet hebben. Iets waar regisseur Roel Reiné tijdens een interview met hem ook niet over kon stoppen. Zijn distinctieve stijl sijpelt van al zijn beelden. Dick Maas heeft dat minder. Hij houdt van klassieke opstellingen, autoachtervolgingen die in zijn hoofd er beter uitzien en een goede portie borsten.

Even serieus, ik heb de hoeveelheid borsten bijgehouden. Met de tijd werd hij netter. In het Engelse Down uit 2001 wist hij nog een paartje te smokkelen. In Moordwijven kreeg hij twee rondingen fullscreen in beeld, al wat geforceerd. Zelfs in Flodder (waar de quote “Buurman, wat doet u nu?” vandaan komt) zit het niet zo pal in beeld. Maar in Sint moesten we het maar doen met een suggestie. Aan het einde van de film deed het meisje haar kleding uit, maar de credits verschijnen zonder echt iets te hebben gezien. Sindsdien zijn ze een beetje verdwenen uit zijn films.

De Nederlandse film begint zijn identiteit te verliezen! Er moeten snel meer kleren uit!!

Meer stijl

Buiten de borsten heeft Dick Maas best wel een bepaalde stijl, aldus redelijk traditioneel. Dat maakt het ook wat saai. In komedies is deze stijl prima. In actiefilms en thrillers zou de camera wel op wat spannendere plekken mogen staan. Vooral zijn Engelstalige werk viel tegen. Een dinerscène uit Do Not Disturb bestond maar uit drie simpele shots: 2 close-ups en een shot van ze allebei.

In Down werd hij verliefd op de steadycam. Waarschijnlijk was zijn budget éindelijk hoog genoeg (toendertijd het meeste wat in een Nederlandse film was gestoken) om dit apparaat eens te gebruiken. Hij weet die fijne steadycam zo vaak te gebruiken dat het irritant werd. In ieder shot in de hotelhal draaide hij tig keer in de rondte, alleen al uit blijheid. Ik werd van het draaien alleen al misselijk.

Fun

Terugkijkend op de 11 films heb ik best een hoop plezier gehad. Niet alleen heb ik me vermaakt tijdens het recenseren van zijn slechtere films, ook heb ik oprecht genoten van mijn eerste ervaringen met Flodder, Moordwijven en Amsterdamned. Hoogtepunt is het minutenlang lachen tijdens de credits om het belachelijke einde van De Lift.

Daarnaast is zijn boek “Buurman, wat doet u nu?” echt heel erg goed. Vooral knap hoe hij elk aspect weet te behandelen van het filmmaken. Al die uren van filmtips die ik op YouTube heb gezien, kwamen daadwerkelijk terug in zijn boek. Nu was zijn gedeelte over scenarioschrijven niet heel uitgebreid – redelijk begrijpelijk, na het zien van de “Maas’ Eleven” en miste ik zijn tips voor het componeren van filmmuziek. Maar zijn rol als filmmaker met alles wat er komt kijken en vooral alle frustraties in de loop der jaren staan op papier. Dat allemaal plezierig en duidelijk omschreven, vanuit een Nederlands oogpunt.

Dick, bedankt voor de uren plezier die je de wereld hebt gegeven. Soms bedoeld, soms onbedoeld. Het zou leuk zijn als je meer vertrouwen in de wereld en zijn mensen hebt. Maar tot die tijd wacht ik hoopvol op je volgende film. Hoe goed, vreselijk of ertussenin die ook mag zijn.